Toelichting op veelgebruikte termen
Onderstaand vind je een toelichting op veel gebruikte termen wanneer we spreken over bewustzijn. Deze termen helpen om de complexe aard van bewustzijn beter te begrijpen en te bespreken, of je nu praat over de wetenschap, filosofie of psychologie van bewustzijn. De termen staan op alfabetische volgorde.
Altered States of Consciousness (Veranderde Bewustzijnstoestanden)
Toestanden waarin het normale, waakzame bewustzijn verandert. Dit kan door bijvoorbeeld meditatie, hypnose, drugs of slaap. Deze toestanden kunnen leiden tot andere ervaringen van tijd, ruimte en zelf.
Bewustzijn
wordt vaak omschreven als het vermogen om je omgeving, gedachten, gevoelens en jezelf te ervaren en te observeren. Het is het besef van je eigen bestaan als mens en de wereld om je heen. Bewustzijn omvat zowel waaktoestand als zelfbewustzijn.
Bewustzijnsschommelingen
Veranderingen in het niveau of de kwaliteit van het bewustzijn gedurende de dag, zoals van waken naar dromen of van volledig bewust naar gedeeltelijk bewust.
Bewuste Intentionaliteit
Het vermogen van het bewustzijn om gericht te zijn op een specifiek object, gedachte of doel. Dit concept benadrukt de gerichte en doelbewuste aard van veel bewuste ervaringen.
Collectief Onbewuste
Een concept uit de psychologie van Carl Gustav Jung dat verwijst naar een deel van de onbewuste geest dat wordt gedeeld door alle mensen. In dit deel zijn volgens hem archetypen en universele ervaringen opgeslagen die de mens als soort heeft geërfd uit zijn verleden, een verleden dat zowel dierlijke als menselijke voorouders omvat.
Dromen
Een reeks gedachten, beelden en sensaties die zich voordoen in de geest tijdens de slaap. Dromen zijn een vorm van bewustzijn die plaatsvindt in een veranderde staat van bewustzijn.
Dualisme
Een filosofisch concept dat stelt dat de geest (bewustzijn) en het lichaam (materie) twee verschillende en gescheiden entiteiten zijn. Dualisme staat tegenover het materialisme, dat stelt dat bewustzijn een product is van fysieke processen in de hersenen.
Flow
De psychologische betekenis van flow is een mentale staat waarin iemand volledig opgaat in een activiteit. Hierbij lijkt tijd te verdwijnen en bevindt de persoon zich op een zeer geconcentreerd en productief niveau. Flow kan worden gezien als een optimale staat van bewustzijn.
Introspectie
Het proces van zelfonderzoek of het nadenken over je eigen gedachten, gevoelens en mentale toestanden. Introspectie is een manier om bewustzijn en zelfbewustzijn te onderzoeken.
Mindfulness
vertaalt vanuit het Engels betekent: opmerkzaamheid. Het is een staat van bewustzijn waarbij je je volledig bewust bent van het huidige moment, zonder oordeel.
Neurale Correlaten van Bewustzijn (NCC)
Specifieke patronen van hersenactiviteit die geassocieerd worden met bewuste ervaringen. Onderzoekers proberen te begrijpen welke neurale mechanismen betrokken zijn bij verschillende vormen van bewustzijn.
Neuroplasticiteit
Het vermogen van de hersenen om zichzelf te reorganiseren door nieuwe verbindingen tussen neuronen te vormen. Hierdoor is het mogelijk om je steeds weer aan te passen aan je omgeving en te blijven leren. Meer hierover kun je lezen op de site van de Hersenstichting.
Neuroplasticiteit speelt een belangrijke rol in hoe bewustzijn zich ontwikkelt en verandert.
Onbewust
De staat of processen die buiten je bewuste waarneming plaatsvinden. Dit omvat naast automatische lichaamsfuncties, ook gedachten en herinneringen die niet direct toegankelijk zijn voor je bewuste geest.
Onderbewustzijn (Subconscious)
Een laag van de geest waar onbewuste gedachten, herinneringen en impulsen worden opgeslagen. Het onderbewustzijn beïnvloedt gedrag en emoties, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.
Permanente Vegetatieve Toestand (PVS)
Een klinische toestand waarin een persoon wakker lijkt, maar geen tekenen van bewuste waarneming of reactie vertoont. Dit roept vragen op over de aard van bewustzijn en hersenfunctie.
Slaapbewustzijn
De specifieke vormen van bewustzijn die optreden tijdens de slaap, inclusief dromen en de verschillende slaapfasen (zoals REM-slaap en diepe slaap).
Subconscious (Onderbewustzijn)
Een laag van de geest waar onbewuste gedachten, herinneringen en impulsen worden opgeslagen. Het onderbewustzijn beïnvloedt gedrag en emoties, vaak zonder dat je je ervan bewust bent.
Qualia
worden in de filosofie van de geest gedefinieerd als individuele gevallen van subjectieve, bewuste ervaring. Het zijn kwalitatieve eigenschappen van de waarneming en bewustzijn, bijvoorbeeld smaak en kleur.
Qualia zijn moeilijk te meten of te verklaren door objectieve wetenschappelijke middelen.
Waaktoestand
De toestand waarin je alert en bewust bent van de externe omgeving en interne ervaringen. Dit is het tegenovergestelde van slaap of bewusteloosheid.
Zelfbewustzijn
Het besef van jezelf als een afzonderlijke entiteit, met eigen gedachten, gevoelens en ervaringen. Zelfbewustzijn is een hoger niveau van bewustzijn waarbij je over jezelf kunt reflecteren en je eigen gedrag kunt evalueren.